zondag 1 januari 2012

eerste projecttekst

project over desertie en oorlogsweigering

Eens zullen ze een oorlog plannen en niemand komt opdagen. 
(Sometime they’ll give a war and nobody will come.  Carl Sandburg, 1936)


    Hij had aan ’t westelijk front gestaan,        Was ’t ‘n wonder, toen de boodschap kwam :
    De wrede vuurdoop ondergaan,            Naar het front, dat hij ’t besluit maar nam
    Bedekt met wonden.    (...)            Te deserteren.

De anonieme dichter uit de Eerste Wereldoorlog beschrijft zijn lijdensweg.  Hoe hij telkens opgelapt wordt, weer gewond geraakt en opnieuw naar het front gestuurd wordt.  Uiteindelijk neemt hij de moed in beide handen en deserteert.  Of luister naar de anonieme dichter uit een boekje van 1800 :  Als ik ben gedezerteerd,  //  Tot Mechelen ben ik gekoomen,  //  De Fransche hebbe my geattrapeerd,  //  My dagt daar zou 'er wat van koomen.  De dichter beklaagt zijn lot, omdat hij in eerste aanleg 8 jaar hechtenis krijgt.  Na een “bevriende tussenkomst van hogerhand” wordt dat in beroep gereduceerd.  Misschien wel het bekendste gedicht ter ere van de deserteur geschreven en gezongen is van Boris Vian :  Monsieur le Président  //  je ne veux pas la faire,  //  je ne suis pas sur terre  //  pour tuer de pauvres gens.

Tot op heden wordt vaandelvlucht als een zeer ernstig militair misdrijf gebrandmerkt.  Toch zijn er doorheen alle tijden en aan alle fronten mensen geweest die deserteerden.  De geschiedenisboeken zwijgen er zedig over.  Desertie in oorlogstijd kwam vaak voor om persoonlijke redenen, bijvoorbeeld omwille van de verschrikkelijke omstandigheden aan het front of omdat men thuis voor de familie te zorgen had.  Maar desertie is altijd een vorm van verzet geweest, verzet tegen de oorlogslogica, verzet tegen de militaire kadaverdiscipline.  De deserteur schendt niet enkel het blazoen van het vaderlands leger maar ook van het vaderland zelf.  De Staat pretendeert immers om zijn burgers als soldaten te mogen opvorderen en hun leven op het spel te zetten. 
"Nu vallen miljoenen proletariërs van alle landen op het veld van de smaad, van de broedermoord, van de zelfvernietiging, het slavengezang op de lippen."  Aan het woord is Rosa Luxemburg in 1915 (de Junius-brochure).   "De wereldoorlog dient noch de nationale verdediging, noch de economische politieke belangen van welke volksmassa dan ook ; hij is slechts een product van kapitalistische mededinging tussen de kapitalistische klassen van verschillende landen, om de wereldheerschappij, om het monopolie in de uitbuiting en onderdrukking van de nog niet door het kapitaal beheerste gebieden."  Deze analyse heeft helaas aan kracht nog niets ingeboet.  Denken we maar aan Afghanistan, Irak, Libië, Palestina ... 

oorlogsweigering
Nadenken over desertie is dus ook nadenken over de redenen waarom oorlog gevoerd wordt.  Tijdens Wereldoorlog 1 waren er heel wat antimilitaristische en pacifistische stemmen.  Er was een hele beweging van “gewetensbezwaarden” in Groot-Brittannië.  Gardiner is een Brits oorlogsweigeraar die voor de rechtbank verklaarde dat de oorlog tegen Engeland en niet tegen hem gevochten werd.  “I don’t think my name has been brought up at all in the German Reichstag.” (Huddersfield Military Service Tribunal, 20 maart 1916)  In Frankrijk waren er in 1917 muiterijen in solidariteit met de Russische revolutie.  Denise De Weerdt onderzocht in haar boekje Vrouwen van de Eerste Wereldoorlog vormen van verzet door vrouwen “achter de frontlijn”.

In België is het statuut van gewetensbezwaarde verleden tijd.  Het is afgeschaft samen met de dienstplicht.  Maar op 24/3/95 antwoordde Johan Vande Lanotte, toenmalig Minister van Binnenlandse Zaken op op een parlementaire vraag “dat in oorlogstijd gewetensbezwaarden hoe dan ook geïntegreerd worden in het leger, zonder dat zij wapens zullen hoeven te dragen.”  Het Belgisch Militair Strafwetboek voorziet in de wet van 10 juli 1996 nog altijd strenge straffen voor desertie in vredestijd (art 46) en nog strengere in oorlogstijd (art 48).  Nog maar heel recent besliste het Europees Hof voor de Rechten van de Mens op 1/6/2011 dat gewetensbezwaren tegen militaire dienstplicht een mensenrecht zijn.  In Israël, Turkije en Rusland bijvoorbeeld bestaat dit recht niet. 

Deserteurs zeggen om welke reden dan ook neen aan deze moordpartij : "dit is niet mijn oorlog".  Hun stem mag in het rumoer van 100 jaar na Wereldoorlog Een niet verloren gaan.  We willen er aandachtig naar luisteren, er een megafoon voor zijn en eerherstel vragen voor alle deserteurs die zich van de oorlog hebben afgekeerd.  In Groot-Brittannië, Duitsland, Frankrijk en Nederland zijn er al initiatieven voor eerherstel en rehabilitatie van deserteurs geweest.  Voor de 10 Belgische soldaten die wegens “postverlating in tegenwoordigheid van de vijand” gefusilleerd zijn, is er nooit enige poging tot eerherstel ondernomen.  Zowel Minister van Justitie Onckelinckx (8/8/2003) als Minister van Landsverdediging Flahaut (16/1/2007), beide socialist, zagen daar geen enkele reden toe.

moderne vormen van desertie
Desertie als invraagstelling van de militaire logica is geen fenomeen van langvervlogen tijden.  Zijn defensiebelastingweigeraars geen moderne deserteurs ?  In Amerika roept de vredesbeweging luidkeels Not in Our Name, wanneer het over wereldwijde militaire interventies en illegale detentie en razzia’s gaat.  Ook uit beroepslegers en zogenaamd propere oorlogen met precisiebombardementen en geprivatiseerde oorlogsvoering wordt gedeserteerd.  Bij militaire operaties wordt daarenboven vaak gebruik gemaakt van civiele infrastructuur.   Begin 2003 trok er een leger door België.  Duizenden stuks Amerikaans militair materieel gingen per trein, binnenschip en over de weg naar de haven van Antwerpen, waar ze vervolgens verscheept werden voor de invasie van Irak.  Wie in de haven of bij de spoorwegen werkte, deed plots mee aan de oorlog.  Niemand werd gevraagd of hij bereid was dit te doen.

Daarom dit project.  Omdat we ervan dromen dat “ze eens een oorlog zullen plannen en niemand komt opdagen”.  Deserteurs gaven en geven het goede voorbeeld.  Voor oorlogstoeristen en alle vredesminnende burgers mag dit thema bij een herdenking van de Groote Oorlog niet ontbreken.  Hij was enkel “groot” in zijn waanzin en vernietiging.  En de schreeuw van de deserteurs helpt ons om dit niet te vergeten. 

Concreet vragen we daarnaast ook aandacht voor eerherstel van de geëxecuteerde en van alle andere deserteurs uit de Eerste Wereldoorlog en voor het recht op moderne desertievormen als oorlogsbelastingsweigering en werkweigering om aan oorlogsvoorbereiding mee te doen.

Het thema desertie zal in drie luiken uitgewerkt worden :
een inhoudelijk luik :  uitspitten van de relevantie van het thema desertie en oorlogsweigering in historisch en hedendaags perspectief aan de hand van artikels, lezingen, een tentoonstelling, vormingspakketten, ...  Vzw Vrede staat hiervoor in.
een muzikaal luik :  een nationaal en internationaal korenproject waarbij bestaande liederen en nieuwe composities elkaar zullen afwisselen
een artistiek-beeldend luik :  beeldende en videokunstenaars gaan aan de slag met dit thema, wellicht kan er een  ‘monument voor de onbekende deserteur’ uit groeien.  België heeft er ook een verdiend.  Rond dat monument kunnen nog meer artistieke initiatieven opgezet worden.

Een startdag in juni 2014 zal het project aankondigen.  Het project zelf zal een jaar lang lopen van de Internationale Vredesdag 21/09/2014 tot 20/09/2015.  Het geheel zal ondersteund worden door een website (ww.desertie.be) waarop onder andere wekelijks een historische, artistieke of journalistieke tekst rond het thema zal gepost worden.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten